Το γλαύκωμα είναι μια συχνή πάθηση του ματιού που προσβάλλει εκατομμύρια ανθρώπους.
Στην Ελλάδα η επίπτωση του γλαυκώματος υπολογίζεται περίπου στο 2% του γενικού πληθυσμού αλλά το ποσοστό αυτό αυξάνεται σημαντικά με την πάροδο της ηλικίας. Περιλαμβάνει µια ομάδα παθήσεων του οφθαλμού (γλαυκώματα διαφόρων τύπων), οι οποίες χαρακτηρίζονται από βλάβη στο οπτικό νεύρο, το όργανο που μεταφέρει την εικόνα από το µάτι στον εγκέφαλο. Ο κυριότερος παράγοντας κινδύνου είναι η αυξημένη πίεση στο εσωτερικό του οφθαλμού. Η πίεση αυτή λέγεται ενδοφθάλμια πίεση και μπορεί να καταστρέψει τις οπτικές ίνες του οπτικού νεύρου και να οδηγήσει, σταδιακά, σε χαρακτηριστική ατροφία του οπτικού νεύρου και απώλεια του οπτικού πεδίου. Με την πάροδο του χρόνου η όραση μειώνεται και το οπτικό πεδίο «συρρικνώνεται» τόσο πολύ που οδηγεί σε τύφλωση. Η πάθηση εμφανίζεται κατά κανόνα και στα δύο μάτια με χρονική διαφορά.
Ποια είναι τα συμπτώματα του γλαυκώματος;
Το γλαύκωμα δεν έχει εμφανή συμπτώματα, τουλάχιστον στα αρχικά στάδια. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το γλαύκωμα αποκαλείται ο “σιωπηλός κλέφτης της όρασης”. Επειδή η διαδικασία της βλάβης γίνεται σε αργούς ρυθμούς δεν είναι δυνατόν να γίνει αντιληπτή από αυτόν που πάσχει, παρά μόνο στα προχωρημένα στάδια του γλαυκώματος. Σε προχωρημένα όμως στάδια εκτός από τις βλάβες στην περιφερειακή όραση, ξεκινά η αλλοίωση και στην κεντρική.
Η αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση (συνήθως πάνω από 20-22 mmHg) αποτελεί την πρώτη ένδειξη για την ύπαρξη της νόσου, αν και υπάρχουν σπάνιες περιπτώσεις που έχουμε γλαύκωμα ακόμα και με φυσιολογική πίεση (γλαύκωμα χαμηλής πιέσεως – εδώ σημαντικό ρόλο παίζει ο αγγειακός παράγοντας).
Τι προκαλεί το γλαύκωμα;
Ένα στρώμα από κύτταρα πίσω από την ίριδα (το χρωματιστό τμήμα του ματιού) παράγει συνεχώς ένα υγρό, που ονομάζεται υδατοειδές υγρό. Το υγρό αυτό περνά μέσα από μια τρύπα στο κέντρο της ίριδας (την κόρη) για να εξέλθει από το μάτι μέσα από μικροσκοπικό αποχετευτικό κανάλι. Αυτό το κανάλι βρίσκεται στη γωνία του ματιού, μεταξύ του πρόσθιου τμήματος του ματιού (τον κερατοειδή) και της ίριδας, και αποχετεύει το υγρό μέσα στην κυκλοφορία του αίματος (στις φλέβες). Κανονικά το υγρό που παράγεται είναι σε ισορροπία με το υγρό που αποχετεύεται, αλλά εάν αυτό δεν μπορεί να αποχετευτεί ή παράγεται πολύ, τότε η πίεση του ματιού ανεβαίνει. (Το υδατοειδές υγρό δεν έχει σχέση με τα δάκρυα).
Με τον χρόνο, η πίεση που ασκείται στο οπτικό νεύρο, μπορεί να οδηγήσει σε προοδευτική και μη αναστρέψιμη βλάβη αυτού και μόνιμη απώλεια όρασης. Να σημειωθεί πως μια αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση δεν σημαίνει γλαύκωμα αν συνάμα δεν παρατηρείται βλάβη του οπτικού νεύρου. Στην περίπτωση αυτή καλείται οφθαλμική υπερτονία.
Παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση γλαυκώματος:
- Αυξημένη ή οριακή ενδοφθάλμια πίεση
- Κληρονομικότητα (Οικογενειακό ιστορικό γλαυκώματος)
- Ηλικία άνω των 60 ετών
- Διαβήτης
- Υπέρταση
- Μυωπία
- Παλαιός τραυματισμός στο µάτι
- είναι αφρικανικής, λατινογενής ή ασιατικής καταγωγής
- Φαρμακευτική αγωγή µε κορτιζόνη ιδίως τοπικά (κολλύρια)
- τραυματισμός οφθαλμού
- αγγειακές παθήσεις
- οφθαλμικές φλεγμονές
Το γλαύκωμα στους περισσότερους ανθρώπους παραμένει αδιάγνωστο, επομένως είναι απαραίτητος ο πλήρης οφθαλμολογικός έλεγχος μετά την ηλικία των 40.
Οι εξετάσεις που γίνονται στο πλαίσιο διάγνωσης του γλαυκώματος είναι:
- Μέτρηση ενδοφθάλμιας πίεσης
- Εξέταση οπτικού νεύρου µε βυθοσκόπηση
- Εξέταση οπτικού νεύρου με O.C.T. (Οπτική Τομογραφία Συνοχής)
- Εξέταση οπτικού πεδίου
Κυριότεροι τύποι γλαυκώματος
- Το γλαύκωμα ανοικτής γωνίας (χρόνιο απλό γλαύκωμα – το πιο συχνό): όταν η γωνία μεταξύ του περιφερικού κερατοειδούς και της ίριδας είναι ανοιχτή. Είναι η πιο ύπουλη μορφή γλαυκώματος αφού είναι εντελώς ασυμπτωματική. Στο χρόνιο απλό γλαύκωμα παρά το γεγονός ότι η γωνία είναι ανοικτή, μπορεί να εντοπιστεί αυξημένη αντίσταση στην εκροή του υδατοειδούς υγρού μέσω του δοκιδωτού πλέγματος (σαν φραγμένη αποχέτευση). Αυτή η αντίσταση στην αποχέτευση προκαλεί την αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης, με αποτέλεσμα την σταδιακή καταστροφή του οπτικού νεύρου. Δυστυχώς ο ασθενής δεν αντιλαμβάνεται την παρουσία της νόσου γιατί το μάτι δείχνει φυσιολογικό, δεν πονά και η απώλεια της όρασης δεν γίνεται αντιληπτή μέχρι το οπτικό νεύρο να υποστεί σοβαρή ζημιά.
- Γλαύκωμα κλειστής γωνίας (χρόνιο ή οξύ γλαύκωμα): όταν η γωνία μεταξύ του περιφερικού κερατοειδούς και της ίριδας είναι πολύ στενή τότε η ίριδα μπορεί να καταλήξει να μπλοκάρει εντελώς την αποχετευτική γωνία. Μπορείτε να το φανταστείτε σαν ένα φύλλο που γλιστράει και πάει και κάθεται πάνω στο σχαράκι της αποχέτευσης και ξαφνικά την φράζει. Όταν η γωνία αποστράγγισης μπλοκάρει εντελώς, η πίεση του ματιού αυξάνεται πολύ γρήγορα και γίνεται εξαιρετικά υψηλή και η όραση πολύ θολή. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι ιδιαίτερα έντονα με έντονο πόνο στον οφθαλμό και κοκκίνισμα. Ο ασθενής μπορεί να αναφέρει ότι βλέπει στεφάνια γύρω από τα φώτα ή ακόμα και ότι έχει τάση για εμετό. Το οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας πρόκειται για μια επείγουσα οφθαλμολογική κατάσταση και χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση π.χ. με σταγόνες για την μείωση της ενδοφθάλμιας πίεσης. Εάν η πίεση παραμένει σε αρκετά υψηλά επίπεδα απαιτείται χειρουργική επέμβαση. Το γλαύκωμα αυτού του είδους εμφανίζεται συνήθως σε υπερμέτρωπες και ηλικιωμένους.
- Γλαύκωμα φυσιολογικής ή χαμηλής πίεσης: κάποιοι ασθενείς έχουν οπτικό νεύρο με πολύ μεγάλη ευαισθησία στην πίεση. Έτσι μπορεί η ενδοφθάλμια πίεση να βρίσκεται εντός των φυσιολογικών ορίων αλλά να εμφανίζουν σημάδια γλαυκώματος, όπως τυφλά σημεία στο οπτικό τους πεδίο και βλάβη του οπτικού νεύρου (εδώ σημαντικό ρόλο παίζει ο αγγειακός παράγοντας).
- Συγγενές γλαύκωμα: O συγκεκριμένος τύπος γλαυκώματος είναι αρκετά σπάνιος και εμφανίζεται σε μωρά ή παιδιά μικρής ηλικίας (έως 4 ετών).
- Δευτεροπαθές γλαύκωμα ανοικτής ή κλειστής γωνίας: Αυτό συμβαίνει όταν μια άλλη πάθηση, όπως ο καταρράκτης ή ο διαβήτης, προκαλεί πρόσθετη πίεση στο μάτι σας.
Πώς θεραπεύεται το γλαύκωμα;
Το γλαύκωμα ρυθμίζεται αλλά δεν θεραπεύεται. Οι βλάβες που προκαλεί το γλαύκωμα δυστυχώς δεν διορθώνονται, όμως η θεραπεία μπορεί να αποτρέψει την περαιτέρω απώλεια όρασης. Γι’ αυτό έχει μεγάλη σημασία η πρώιμη διάγνωση και η αντιμετώπιση της νόσου όσο το δυνατόν νωρίτερα. Οι σύγχρονες εξεταστικές μέθοδοι καθιστούν εφικτή την ανίχνευση του γλαυκώματος στα αρχικά στάδια, όπου η κατάλληλη θεραπεία μπορεί να αναστείλει βαρύτερες μόνιμες βλάβες.
Ο πρωταρχικός στόχος είναι η μείωση της ενδοφθάλμιας πίεσης. Αρχικά η αντιμετώπιση γίνεται με τη χορήγηση κολλυρίων. Στην περίπτωση που η φαρμακευτική αγωγή δεν είναι αρκετή για να ρυθμίσει την πίεση τότε καταφεύγουμε ρύθμιση της ενδοφθάλμιας πίεσης χειρουργικά ή με laser:
- Αrgon Laser Τραμπεκουλοπλαστική (ALT – Argon Laser Trabeculoplasty): κατάλληλο για γλαύκωμα ανοικτής γωνίας και μπορεί να χρησιμοποιηθεί αντί ή επιπλέον των φαρμάκων. Εφαρμόζουμε ένα ειδικό θερμικό λέιζερ για να διευρύνει τη γωνία αποστράγγισης να λειτουργεί καλύτερα (γωνιοπλαστική). Με αυτόν τον τρόπο το υγρό ρέει σωστά και η πίεση του ματιού μειώνεται.
- Εκλεκτική Laser Τραμπεκουλοπλαστική (SLT – Selective Laser Trabeculoplasty): κατάλληλο για γλαύκωμα ανοικτής γωνίας και μπορεί να χρησιμοποιηθεί αντί ή επιπλέον των φαρμάκων. Εφαρμόζουμε ένα ειδικό μη θερμικό λειζερ στη γωνία αποστράγγισης του προσθίου θαλάμου, το οποίο έχει σαν αποτέλεσμα την ανάπλαση και τη διάνοιξη του ηθμού. Με το SLT δεν διαταράσσονται οι ιστοί (δυνατότητα επανάληψης σε περίπτωση υποτροπής.
- Περιφερικές ιριδοτομές: κατάλληλο για γλαύκωμα στενής ή κλειστής γωνίας. Εφαρμόζουμε ένα ειδικό θερμικό λέιζερ και δημιουργούμε μικρές οπές στην περιφέρεια της ίριδας για να βελτιώσει την ροή του υδατοειδούς υγρού στην αποχετευτική οδό, αλλά και να μειώσει πολύ τον κίνδυνο να κλείσει η γωνία και να προκληθεί οξύ γλαύκωμα.
- Κυκλοφωτοπηξία: Με την μέθοδο αυτή εφαρμόζεται ειδικό λέιζερ εξωτερικά ή εσωτερικά στον οφθαλμό, στη περιοχή του ακτινωτού σώματος πίσω από την ίριδα, με σκοπό την μείωση της παραγωγής του υδατοειδούς υγρού.
- Χειρουργική επέμβαση: α) Ελάχιστα Επεμβατικά Χειρουργεία Γλαυκώματος, όπου ειδικά προθέματα παρακάμπτουν την φυσιολογική ροή του υδατοειδούς υγρού και με αυτό τον τρόπο μειώνουν την ενδοφθάλμια πίεση. Στην αγορά υπάρχουν διάφορες συσκευές που επιτυγχάνεται αυτό αναλόγως το περιστατικό β) Τραμπεκουλεκτομή είναι η περισσότερο διαδεδομένη μέθοδος. Κατά την επέμβαση, ο οφθαλμίατρος κατασκευάζει χειρουργικά ένα νέο τεχνητό αποχετευτικό πόρο ώστε το υδατοειδές υγρό να αποχετεύεται από τον πρόσθιο θάλαμο προς την εξωτερική επιφάνεια του σκληρού χιτώνα του ματιού μέσω του πόρου αυτού. γ) Εμφύτευση βαλβίδας και άλλων ειδικών συσκευών παροχέτευσης.
